Ondervoeding en dehydratie zijn condities die vaak voorkomen onder de ouderen. In klinische setting is het vaak niet duidelijk welke strategieën nodig en effectief zijn om ondervoeding en dehydratatie tegen te gaan.

Het doel van de ESPEN richtlijn is om wetenschappelijke verantwoorde aanbevelingen te kunnen geven voor klinische voeding en hydratie in oudere populaties om ondervoeding en dehydratie te voorkomen of te behandelen. Daarnaast, is het doel om te kijken of interventies gefocust op gewichtsreductie gepast zijn voor oudere mensen met overgewicht of obesitas.

Deze richtlijn is ontwikkeld met behulp van de standaardprocedure voor ESPEN richtlijnen en consensus studies. Een systematische literatuurstudie voor systematische reviews en primaire studies is gedaan, gebaseerd op 33 klinische vragen geformuleerd in PICO format. Bestaand bewijs was beoordeeld volgens de SIGN-grading system. Aanbevelingen zijn ontwikkeld en goedgekeurd in een meerstaps consensus proces.

De werkgroep hebben 82 aanbevelingen geschreven voor de voedingszorg voor oudere personen, uitgespreid over 4 onderwerpen: basisvragen en generale principes, aanbevelingen voor ouderen met ondervoeding of een risico op ondervoeding, aanbevelingen voor ouderen met specifieke ziektes, diagnose en behandeling van dehydratie.

Al in al, adviseren de wetenschappers dat alle oudere individuen geregeld gescreend moeten worden op ondervoeding.. Het inname van voeding kan ondersteund worden door verpleging, educatie, voedingsadvies, voedselmodificatie en medische voeding. Enterale voeding moet gestart worden als orale voeding niet toereikend is en de prognose voor enterale voeding positief is. Voedingsrestricties moeten over het algemeen vermeden worden en diëten gefocust op gewichtsverlies kunnen een optie zijn voor oudere mensen met obesitas, die ook gewicht gerelateerde gezondheidsproblemen hebben. Hierbij is het effectief om het dieet te paren met fysieke inspanning.

Alle ouderen moeten gezien worden als mensen met een risico op te lage vloeistofinname en moeten gemotiveerd worden om genoeg te drinken. Vaak zullen interventies gepersonaliseerd, goed te begrijpen en deel van een multidisciplinaire aanpak moeten zijn om aan te slaan. Een vochtdagboek kan helpen om bij te houden hoeveel vloeistof geconsumeerd wordt.

In conclusie, er is een scala aan effectieve interventies om adequate voedings- en vloeistofinname te ondersteunen in oudere mensen om de nutritionele status gezond te houden of te verbeteren. Daarnaast kan het ook het behandelingstraject en de kwaliteit van het leven verbeteren. Deze interventies moeten routinematig geïmplementeerd worden in klinische zorg.

Voor het artikel, klik hier.

Volkert D, Beck AM, Cederholm T, Cruz-Jentoft A, Goisser S, Hooper L, Kiesswetter E, Maggio M, Raynaud-Simon A, Sieber CC, Sobotka L, van Asselt D, Wirth R, Bischoff SC. ESPEN guideline on clinical nutrition and hydration in geriatrics. Clin Nutr. 2019 Feb;38(1):10-47. doi: 10.1016/j.clnu.2018.05.024. Epub 2018 Jun 18. PMID: 30005900.

Recepten die aangepast zijn voor mensen met kauw- en of slikproblemen in een menu voor de hele familie.

Klik hier op de link.

Abstract

Dysfagie beïnvloedt tot 35% van de ouderen. Het is een significante risicofactor voor meerdere condities, zoals ondervoeding en pneumonie. Maar verwijzingen van diëtisten voor dysfagie management in primaire zorg is erg laag. Geregistreerde diëtisten die actief zijn in primaire zorg in Canada werden gevraagd om mee te doen aan de studie. 70 vragenlijsten waren ingevuld door diëtisten en 75% had géén dysfagie screening proces. Daarnaast rapporteerde maar 8% dat zij gebruik maakte van een niet-instrumentele klinische slik assessment (CSA). De meest voorkomende barrière was het gebrek aan kennis over het screening proces en de diagnose van dysfagie. Veel respondenten vonden dat de CSA niet binnen hun werk en expertise viel. Daarnaast gaf 70% aan dat ze praktische training nodig hadden voor screening en beoordeling. Dus met de huidige stand van zaken in primaire zorg worden patiënten met dysfagie, en patiënten die risico hebben om dysfagie op te lopen, onder gediagnostiseerd. Om dit tegen te gaan is het dus belangrijk dat er initiatieven worden genomen: 1. dysfagie bekend maken; 2. een goed en uniform screening proces te hebben; 3. diëtisten informeren dat dysfagie testen en diagnosticeren hoort bij hun expertise, en ze daar ook scholing in aan te bieden;

Studieresultaten

Dysfagie is in het kort: moeite met slikken. Dit is een significante risico factor voor ondervoeding, pneumonie en dehydratatie. Er is een questionnaire van 17 vragen opgesteld met informatie uit de literatuur en een panel van diëtisten. Van de 70 respondenten hadden maar 18 een screening proces, bestaand uit formele en/of informele testen. Maar 2 respondenten gaven aan een gevalideerde tool te gebruiken (EAT-10, TOR-BSST). Daarnaast was de watersliktest hetgeen wat het meest gebruikt werd als screening tool (39%). Meer dan 85% rapporteerde minder dan 5 patiënten met mogelijke dysfagie geïdentificeerd te hebben in de laatste 3 maanden en 31% zelfs 0 patiënten. Geïdentificeerde barrières voor de lage prevalentie van dysfagie diagnose: 80% van de diëtisten is niet zeker van de beste screening methode, 54% is zich niet bewust van de behoefte voor screening en 40% gaf aan géén skills te hebben om de screening uit te voeren.

60% van de diëtisten stuurden patiënten met symptomen van dysfagie door naar een logopedist voor een formele sliktest, maar 8% gaf aan dat de volgende stap bij de diëtist zelf lag, namelijk het afnemen van een niet instrumentele slik test, bijvoorbeeld de EAT-10. De doorverwijzingen naar dysfagie management is erg laag, blijkt uit de vragenlijst. 87% van de diëtisten had minder dan 6 verwijzingen voor dysfagie in de laatste 3 maanden. Daarnaast gaf 35% aan zelfs helemaal geen verwijzingen te hebben gehad. Gepaard met deze percentages, gaat ook de (te) lage gemeten prevalentie van dysfagie in de primaire zorginstanties. Dit percentage ligt in deze studie op 15%. Dit ligt onder de prevalentie gemeten in de thuiszorg én die van geriatrische instellingen. Diëtisten zelf geven aan graag een uniforme gevalideerde screening methode te hebben. Daarnaast zouden ze graag een praktische training ontvangen over het omgaan met dysfagie.

Concluderend, dysfagie is een significante risicofactor voor ondervoeding en pneumonie. Patiënten met een (hoog) risico op dysfagie moeten eerder gediagnosticeerd worden waardoor de zorg ook eerder in kan grijpen om ziekenhuisopname te voorkomen. Dysfagie is prevalent in de primaire zorgsector, maar uit deze studie blijkt dus dat maar 25% van de diëtisten een screeningtool gebruikt om dysfagie te identificeren en de prevalentie van het ontvangen van een doorverwijzing naar dysfagie management is extreem laag. Daarnaast zijn de screeningmethodes die gebruikt worden vaak niet gevalideerd.

Belgian Society for Swallowing Disorders

Nestlé Health Science is sponsor van de Belgian Society for Swallowing Disorders (BSSD). Voor meer informatie over BSSD, verwijzen we naar hun website: https://www.bssd.be.

IDDSI-Framework

De Nederlandse vertaling van het IDDSI-raamwerk met testmethoden en gedetailleerde definities is gepubliceerd op de website van IDDSI.org. Een geschikt naslagwerk voor mensen met dysfagie, mantelzorgers, health care professionals, voedingsassistenten en de industrie. Wij bedanken dan ook graag Dr. Hanneke Kalf als hoofdvertaler van dit IDDSI-raamwerk 2.0.

De voedings- en drankenpiramide is beschikbaar als pdf. Klik hier om te downloaden.​ Binnenkort wordt meer IDDSI-materiaal beschikbaar gemaakt in het Nederlands. Hou de website van Nestlé Health Science in de gaten voor updates!

Podcast: Het Slikkanaal.

Malou Dusseldorp en Nadya van Gent, logopedisten in hun dagelijkse leven, zijn nu al in hun 3e seizoen van hun podcast “Het Slikkanaal”. 

Wil jij meer weten over jouw collega’s logopedisten of experten in het domein en doe je dat graag op een vrij moment in de auto of in de tuin, volg dan zeker de podcast “Het Slikkanaal” van Malou Dusseldorp en Nadya van Gent. Elke seizoen nodigen ze 10 specialisten uit om een onderwerp te bespreken rond orofaryngeale dysfagie.

https://open.spotify.com/show/669xilMFdMktNV9iMfBE0u

Seizoen 3: 2022

• Aflevering 1
  In deze aflevering gaan Nadya van Gent en Malou Dusseldorp in gesprek met Janna Deijl, logopedist en masterstudent Neurorevalidatie en innovatie. Voor haar studie heeft zij het project de Slikweg opgezet, welke ondersteunende informatie moet geven aan familie, vrienden, maar ook gastvrouwen in de verpleeghuissettingen welke met een patiënt met orofaryngeale dysfagie werken.
• Aflevering 2
  In deze aflevering gaan Nadya van Gent en Malou Dusseldorp in gesprek met Renée van Meenen en Fleur van Heijningen, logopedisten bij het Dijklanderziekenhuis. Zij hebben in de COVID-tijd een e-learning over het werken met IDDSI ontwikkeld. Waar logopedisten inmiddels goed bekend zijn met wat IDDSI is en doet, is dit bij andere disciplines of bijvoorbeeld gastvrouwen/voedingsassistenten nog niet altijd duidelijk.
• Aflevering 3
  In deze aflevering gaan Nadya van Gent en Malou Dusseldorp in gesprek met Menno Krap, gespecialiseerd tandarts werkzaam bij het Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis en Stichting Bijzondere Tandheelkunde. Hij legt meer uit over de invloed van het gebit op slikken en de mogelijkheden die een gespecialiseerd tandarts, eventueel in samenwerking met een logopedist, kan bieden.
• Aflevering 4
  In deze aflevering gaan Nadya van Gent en Malou Dusseldorp in gesprek met Marissa van der Post, logopedist bij het Alrijne Ziekenhuis en Mirjam Vonk, logopedist bij het Sint Franciscus Gasthuis. Zij spreken met hen over het consensusdocument FEES dat in ontwikkeling is. Marissa heeft hier voor haar postgraduaat in Gent onderzoek naar gedaan en deelt haar bevindingen. Mirjam zit in de betrokken werkgroep en vertelt ons meer over het consensusdocument zelf.
• Aflevering 5
  In deze aflevering gaan Nadya van Gent en Malou Dusseldorp in gesprek met Marloes Schüller - Korevaar en Susanne van der Woude, logopedisten en onderzoekers bij Zorggroep Alliade. Zij werken met cliënten met een verstandelijke beperkingen en merkten op dat er geen goed screeningsinstrument voor de zorgmedewerkers was om gevalideerd het slikken in kaart te brengen. Over het onderzoek, de bevindingen en het uiteindelijke screeningsinstrument vertellen zij meer.

Seizoen 2

• 10: Pauline Stekkinger, logopedist in het Radboudumc over slikproblemen op de intensive Care
• 9: Joris en Manouk over de SilverFit Rephagia
• 8: Gwen van Nuffelen en Leen van den Steen over onderzoek naar intensieve sliktherapie
• 7: Sophia Helmhout en Emma Geertsema, logopedisten bij Stichting De Trans over Verstandelijk Gehandicaptenzorg (VG)
• 6: Laura Baijens over KNO
• 5: Dr. Jan-Willen Kroon over de longen
• 4: Kim Schuring over mondhygiëne
• 3: Fleur Sickinghe over preverbale logopedie
• 2: Anne-Sophie Beeckman over de postgraduaat Dysfagie
• 1: Femke van Hoeve over FEES in het verpleeghuis

Seizoen 1

• 10: Lisette van der Molen over SEA en lipofilling
• 9: Miriam van Beek over diagnostiek en behandeling in Zwitserland
• 8: Willy Arjaans, verpleegkundige & Kelly Silverio Alonso-Duin, diëtist van het voedingsteam Amsterdam UMC over sondes en sondevoeding
• 7: Madelon Joosten, logopedist in het Elkerliek ziekenhuis (Helmond) over Covid-19
• 6: Bas Heijnen over meten en evalueren bij OD
• 5: Nicole ter Wal over dysfagie onderwijs (HU)
• 4: Merel Latenstein over Hoofd-Hals Oncologie
• 3: Franka de Groot van Bockxmeer, Logopediste en Marise Neijman, logopediste over IDDSI
• 2: Ed Bice, Speech-Language Pathologist en clinical consultant voor IOPI Medical, over de tong, Masako en IOPI
• 1: Erwin Scholten, Atos Medical, over canules

WORKSHOPS IN DE REGIO!
Heeft u interesse om een workshop in uw regio bij te wonen, laat het ons weten via het contactformulier.

IDDSI Workshops op locatie

Nestlé Health Science organiseert workshops voor het multidisciplinare team (o.a logopedisten, diëtisten, verzorgenden, verpleegkundigen en koks) werkzaam binnen de Nederlandse en Vlaamse verpleeg-, rusthuizen, revalidatieklinieken en ziekenhuizen. Een combinatie van theorie en praktijk om het team kennis te laten maken met de IDDSI-standaard.

Als u interesse heeft in een workshop in uw regio, laat het ons weten.

E-Learning: 'IDDSI-Learning'

Wanneer een zorginstelling het gebruik van IDDSI wil implementeren, is het belangrijk om te zorgen dat alle medewerkers geschoold zijn. De ‘IDDSI-Learning’ is een doelgerichte scholing voor mensen in de zorg die werken met volwassen dysfagiepatiënten; verpleegkundigen, verzorgenden, voedingsmedewerkers, diëtisten en andere zorgmedewerkers.Dankzij de ‘IDDSI-Learning’ aangeboden door logopedisten: Fleur van Heijningen en Renée van Meenen, raak je meteen vertrouwd met de IDDSI terminologie. Je kan deze in de dagelijkse praktijk zelf gemakkelijk toepassen. Het volgen van deze e-learning duurt ongeveer een kwartier.Voor meer informatie; http://www.iddsi-learning.nl

Steeds meer (zorg-) organisaties zijn bezig met de implementatie van IDDSI in Nederland en dat is een goede ontwikkeling. Door het gebruik van IDDSI wordt er duidelijkheid geschept over welke producten een persoon met slikproblemen veilig en efficiënt kan eten en drinken. Ondanks dat de bijbehorende testmethoden eenvoudig, snel en objectief zijn, is het niet altijd mogelijk om te testen wat het IDDSI-niveau van een product is. Denk bijvoorbeeld aan producten in de supermarkt. Er zijn veel verschillende merken vanillevla of chocolademelk te vinden in de schappen, maar welk product heeft nu welk IDDSI-niveau? Als je al een geschikt spuitje, vork of lepel op zak hebt, moet ook de situatie er zo naar zijn dat er getest kan worden.

Iddsidex: De Nederlandse Database Voor Diktes Van Voeding En Dranken

IDDSIdex is een gratis online database voor alledaagse producten (te koop in Nederlandse supermarken) en medische voeding. IDDSIdex kan geraadpleegd worden via de computer, smartphone en tablet of iPad. Binnen IDDSIdex kan gezocht worden op product, IDDSI-niveau en merk. De gebruiksvriendelijke website is gemaakt voor (zorg)professionals, personen met slikproblemen en mantelzorgers. Dankzij IDDSIdex heb je altijd de mogelijkheid om het IDDSI-niveau van een product gemakkelijk op te zoeken.

IDDSIdex

Bij ≤ 60% van de mensen met dysfagie is geen diagnose gesteld.*
De prevalentie van dysfagie neemt daarenboven toe met de leeftijd.*

Download hier jouw awareness poster

Dysfagie kan een enorme impact hebben op de patiënt waaronder ondervoeding, depressie, vermindering van levenskwaliteit en verhoogd risico op mortaliteit. ​Wat kunnen we doen om dysfagie sneller te detecteren?

EAT-10

Het gebruik van een klinisch gevalideerd screeningsinstrument voor dysfagie kan helpen om vroegtijdig slikklachten te herkennen. Een voorbeeld hiervan is de Eating Assessment Tool-10 (EAT-10), ontwikkeld en gevalideerd door Dr. Belafsky in 2008. De EAT-10 vragenlijst bestaat uit tien stellingen die symptomen en tekens van dysfagie bevraagt. Het Nestlé Nutrition Institute werkte samen met Dr. Belafsky om het EAT-10-formulier gemakkelijk en duidelijk te maken.

De EAT-10 vragenlijst is recent gevalideerd in het Nederlands op de dienst Geriatrie van het Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA), Chung et al. TVGG. 2019. De Nederlandstalige EAT-10 is aangetoond als een eenvoudige, gevalideerde en snelle (≤4 minuten) screeningstool voor dysfagie. ​

De gevalideerde Nederlandstalige EAT-10 is beschikbaar in interactieve vorm en in pdf-formaat.
De EAT-10 vertaling voor Nederland van Simone Hutten, logopedist OLVG, Amsterdam is beschikbaar in pdf-formaat.

*Peñalva-Arigita A, Prats R, Lecha M, Sansano A, Vila L. Prevalence of dysphagia in a regional hospital setting: Acute care hospital and a geriatric sociosanitary care hospital: A cross-sectional study. Clin Nutr ESPEN. 2019 Oct;33:86-90.
*Chung CYJ, Perkisas S, Vandewoude MFJ, De Cock AM. Validatie van de EAT-10 in het Nederlands ter screening van orofaryngeale dysfagie in een oudere populatie. Tijdschr Gerontol Geriatr. 2019 Dec 30;50(4).